U bent op uw werk bezig met een project dat al uw creatieve aandacht vraagt. U hebt een krappe deadline. Een klant verwacht al over enkele dagen resultaat en er zijn nog een aantal belangrijke problemen onopgelost. Gisteren was het een stressvolle dag waarop alles tegen leek te zitten. Zo liep ’s middags uw computer vast toen u een waardevol idee aan het uitwerken was. En daarmee was u niet alleen uw document kwijt, maar ook alle inspiratie. Uw hoofd liep over vanwege allerlei praktische zaken die opgelost moesten worden en het lukte niet om verder nog iets origineels en bruikbaars te bedenken. Gisterenavond kon u het niet loslaten en vannacht hield het u op een of andere manier nog steeds bezig. U had vanmorgen nauwelijks het gevoel geslapen te hebben en toch herinnerde u zich vaag bizarre droomflarden. U bent nu doodop, maar u moet toch weer aan de slag.
Een stevige bak koffie
Wat zal u helpen om u vandaag fit genoeg te voelen om met creatieve oplossingen te komen? U denkt er eigenlijk niet zo over na en doet wat u altijd doet. U loopt routinematig naar het koffieapparaat en kiest voor een dubbele espresso. U hoopt dat de cafeïne u een beetje wakker en helder zal houden. Dat is een logische gedachte. We zijn ermee vertrouwd geraakt dat cafeïne zorgt voor de nodige power boost als we inzakken. Daarna kunnen we er wel weer even tegenaan.
Vandaar waarschijnlijk, dat energiedrankjes met een flinke hoeveelheid cafeïne zo populair zijn onder jongeren. De stimulerende stof neemt elk gevoel van vermoeidheid weg. Toch? Sommige mensen hebben zelfs het idee dat ze na een sterke kop koffie weer goed kunnen rijden als ze alcohol op hebben. We snappen wel dat dat laatste onjuist is, maar over de opwekkende werking van cafeïne bestaan toch veel onjuiste verwachtingen. Cafeïne kan je zeker wakker houden, zorgen voor enige gedrevenheid en rusteloosheid te weeg brengen. Maar of het stimulerend werkt voor mentale activiteiten zoals inspiratie, creativiteit, besluitvaardigheid en geheugen is maar sterk de vraag.
Een oppepper of een dutje? Sara Mednick, assistent hoogleraar psychologie aan de universiteit van Californië deed onderzoek naar het effect van cafeïne en slaap op mentale prestaties. Hiervoor liet ze drie groepen proefpersonen een woordgeheugentest en een motorische geheugentest doen. Deze testen werden ’s ochtends uitgevoerd en aan het eind van de middag herhaald. De deelnemers uit de eerste groep kregen na de eerste test een pil met cafeïne. De mensen uit de tweede groep kregen een placebo, een pil zonder cafeïne, waarbij wel gezegd werd dat er cafeïne inzat. De derde groep deelnemers, waar de belangstelling van Mednick vooral naar uitging, mocht na de eerste test 20 minuten slapen.
Bij de woordgeheugentest kregen de deelnemers een rijtje woorden te zien, waarvan ze er zoveel mogelijk zouden moeten herinneren. Daarbij bleek de placebogroep beter te presteren dan de groep die echte cafeïne had gekregen. Deze groep kon meer woorden reproduceren. Het lijkt er dus op dat vooral de verwachting dat je een opwekkende stof gebruikt, zorgt voor de betere resultaten, niet de cafeïne zelf. Maar de deelnemers die hadden mogen slapen, presteerden verreweg het beste op de woordgeheugentest.
Bij de tweede test moesten deelnemers zo snel mogelijk een rij nummers typen met hun niet dominante hand. Hierbij werd hun motorische geheugen aangesproken. Hier scoorde de placebogroep het best, zelfs beter dan de deelnemers die een dutje hadden mogen doen. De deelnemers die echte cafeïne hadden gekregen, brachten het er echter niet zo best vanaf zoals u kunt zien in de resultaten (van Mednick et al. Behavioral Brain Research) hier.
Bekijk hier de presentatie van Sara Mednick over dit onderwerp:
Meer en vaker een rustmoment
Sara Mednick pleit voor meer rustmomenten, verdeeld over de dag en ook over de week. Met ander onderzoek heeft ze aangetoond dat de concentratiespanne in de loop van de dag merkbaar afzakt. Goede nachtrust is belangrijk, maar blijkbaar niet afdoende om de hele dag optimaal te presteren als het gaat om aandacht en alertheid. De Australische gezondheidsschrijver, spreker en oprichter van Napnow Thea O'Connor, noemt twee inzakmomenten die mensen hebben op een dag. De eerste vindt plaats om 3 uur ’s nachts, waar vooral mensen in ploegendienst last van hebben. De tweede is halverwege de middag. Op die tijdstippen zijn medewerkers minder alert en geconcentreerd. Ook gebeuren er dan de meeste ongevallen en worden er meer fouten gemaakt.
O'Connor is daarom evenals Mednick een voorvechter van de powernap, een kort moment van slaap overdag. Ze noemt zichzelf om die reden een naptivist. Volgens O'Connor is 10 minuten slaap in het begin van de middag al voldoende om weer net zo fris en opgewekt te zijn als na een hele nacht slaap. De korte slaap zorgt voor een verbetering van je stemming, het vergroot je alertheid en concentratievermogen en vermindert het aantal ongevallen en fouten in je werk. Uiteindelijk dien je er ongeveer 20 minuten voor uit te trekken, omdat je ook in en uit de slaap moet kunnen komen. Ze adviseert echter niet langer dan 30 minuten te rusten omdat je anders in een te diepe slaap komt.
In bed op het werk?
Uit een werkomgevingsonderzoek van Sa Design over ‘slapen op kantoor’ onder 109 werknemers uit diverse branches bleek dat er ook in Nederland behoefte bestaat aan powernapping. 48 % van de ondervraagde werknemers zei wel te willen slapen op het werk indien daarvoor de ideale omstandigheden zouden worden geboden. En dat laatste (de omstandigheden) is zeker cruciaal. De gedachte over een powernap past wel in het concept van het nieuwe werken. En voor thuiswerkers is het ook goed uitvoerbaar. Tenslotte zijn zij vrij om hun dag naar gelieve in te delen. Maar op een kantoor lijkt dat lastiger. Slapen overdag wordt door de meeste mensen nog steeds geassocieerd met luiheid, nonchalance en gebrek aan productiviteit. Wat nu, als er bijvoorbeeld een bezoeker langskomt en die ziet de medewerkers met hun hoofd op het toetsenbord liggen. Dat is toch niet acceptabel? Misschien is het daarom beter om het slaapje een duidelijke plaats te geven. Als u er een duidelijk en open beleid van maakt dat medewerkers kunnen slapen, en hen er ook een geschikte plek en moment voor aanbiedt, zorgt u ervoor dat de negatieve lading er vanaf gaat. Sommige bedrijven zoals Deloitte, Google, Iselect en Kpmg hebben al speciale rustplekken waar werknemers legitiem een dutje kunnen doen.
Maar slapen kun je toch overal?!
Thea O'Connor deelt de noodzaak van een speciale plek niet per se. In een van haar presentaties geeft ze voorbeelden van slaaphoudingen die je gemakkelijk kunt aannemen op de werkplek. Zo vertelt ze dat de ‘desktop nap’, waarbij je gewoon met je hoofd op het toetsenbord ligt, al een vertrouwd beeld is in Japan en Taiwan. Ik denk persoonlijk dat wij nog niet de cultuur hebben waar dat door iedereen geaccepteerd wordt. Ik vrees ook dat dat wellicht een vorm van conditionering met zich meebrengt, waarbij het zien van je werkplek alleen al slaapverwekkend is. Maar O'Connor komt ook met alternatieve houdingen en plekken, zoals in de auto of in het park op een warme dag. Behalve dat, blijkt er nog een bijzondere plaats die praktisch gebruikt wordt om even te slapen: het toilet. Uit onderzoek van United Minds onder 13.492 respondenten uit dertien landen is namelijk gebleken dat medewerkers het kantoortoilet vaak beschouwen en hanteren als ‘werkvrije zone’. Ze gebruiken de wc vooral regelmatig om te sms'en of te WhatsAppen (12%), maar ook om hun frustratie af te reageren (6%), om privégesprekken te voeren (5%), om te eten (4%), om lichamelijke oefeningen te doen (1%) voor de genoemde powernap of om uit te huilen (3%). Wilt u liever niet dat uw medewerkers overal neerstrijken, maar vindt u het ook belangrijk dat ze 8 uur lang fit en optimaal inzetbaar zijn. Dan is het toch goed om eens na te denken over een reguliere slaapplek.
Tips van Thea
Bent u zelf van plan te gaan powernappen, wat een gezonde keuze is, dan volgen hier nog enkele nuttige tips van Thea O'Connor:
Vermijd cafeïne in de middag en avond (dit heeft effect op uw nachtrust).
Zoek een plek waar u niet gestoord wordt: het park, uw auto, een bank, een kamer met een bordje ‘niet storen’ of een ‘sleeping pod‘ (waar onder andere Google gebruik van maakt).
Zorg dat u alle attributen bijeen hebt, die u nodig hebt om te slapen, zoals een mat of deken om op de grond te leggen en een verduisteringsmasker.
Schakel een zacht alarm in voor niet langer dan 25 minuten om te voorkomen dat u duf wordt.
Verminder de spanning van uw geest en lichaam met wat strekoefeningen.
Breng uw aandacht naar uw ademhaling en sta uzelf toe weg te zakken.
Maak u zich geen zorgen als u niet in slaap valt. Ook de time-out zorgt voor waardevolle rust.
Het kan oefening vragen om te leren uw lichaam en geest te vertragen, dus geef het niet op na de eerste poging.
Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.
Doe niet zo moeilijk De kunst van het relativeren Een nieuwe uitdaging? Zet dan je schouders eronder! Valt het uiteindelijk tegen? Haal dan je schouders op! #lichaamstaal #relativeren.
Manipuleren kun je leren
Meer dan 30.000 exemplaren! Frank van Marwijk schrijft over
subtiele lichaamstaal en beïnvloeding via onbewuste kanalen in zijn boek
Manipuleren kun je leren
Lichaamstaal bij baby's 
Bestellen via Managementboek
Bodycom Lichaamscommunicatie