Home
Basis
Uiting
Praktijk
Manager
Workshops
Boeken
Overzicht
managementartikelen
 
|
 |
Lees alles over lichaamstaal in
het boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk
 |
Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl
De maskers die mensen dragen
Het carnavalsgedruis is weer losgebarsten. In het zuiden van het land zijn de meeste kantoren gesloten. En in bedrijven en winkels waar toch gewerkt wordt, loopt het personeel rond in boerenkiel of andere carnavaleske uitdossing. Tijdens kleurrijke optochten en vrolijke feesten bewegen veel mensen zich gemaskerd of geschminkt door het publiek. Met carnaval draagt deze maskerade bij aan de feestvreugde. In de verschillende voorstellen over een verbod op gezichtsbedekkende kleding in Frankrijk en Nederland wordt carnaval in ieder geval vrijgesteld. Als er misschien een verbod komt op gezichtsbedekkende kleding, wordt het tijdens carnaval dus een bijzonder voorrecht u te mogen verbergen achter een masker.
Masker op - masker af
Maar waarom willen mensen zich zo graag achter een masker verstoppen? Waarom wil iemand onherkenbaar zijn? Gezichtsbedekking beperkt je toch in het leggen van contact?
Tijdens carnaval sprak ik eens een vrouw van (moeilijk te schatten) in de veertig. Zij had zich vermomd als een prachtige tijger, inclusief een fraai geschminkt gezicht. Ik zou haar niet herkennen als ik haar de volgende dag op straat zou hebben ontmoet. Ik had het er met haar over of zij het niet lastig vond om met mensen te praten met deze vermomming. Zij vertelde mij echter dat het tegengestelde waar was. Met een masker op kon zij juist meer zichzelf zijn. Ze voelde zich vrijer om mensen aan te spreken. Zij hoefde niet bang te zijn dat iemand iets van haar vond. Zij kon met mensen spelen en zich een beetje laten gaan als ze dat wilde. Met een echt masker op was ze zichzelf. Ze kon dan haar sociale masker even opzij leggen.
Deze gedachtegang is zeker interessant.
De maskers in menselijk contact
De in 2008 overleden schrijver Julius Fast schreef in zijn boek De taal van het lichaam in 1970 een heel hoofdstuk over de maskers die mensen dragen in hun contact met anderen.
In deze tijd waarin transparantie en authenticiteit gezien worden als belangrijke waarden, laten mensen nog steeds niet altijd alles van zichzelf zien. We dragen vaak (sociale) maskers die onze werkelijke gedachten verhullen. Soms zijn die maskers zeer subtiel. We kunnen bijvoorbeeld ons werkelijke gevoel maskeren met een glimlach. Dat is nuttig, want zo kunnen we voorkomen dat anderen voortdurend in de gaten hebben wat we denken. Met een glimlach kunnen we ons ochtendhumeur verbergen. En als iemand die we eigenlijk niet zo aardig vinden naar ons lacht, lachen we vriendelijk terug om hem geen gezichtsverlies te laten lijden.
Impression management
We passen voortdurend ons gedrag aan naar hetgeen anderen van ons verwachten. De Canadese socioloog Erving Goffman deed veel onderzoek op het gebied van impression management - de manier waarop u zich voordoet in relatie tot anderen. Zo spelen mensen verschillende rollen in het leven en op het werk, afhankelijk van met wie ze contact hebben en in welke situatie. De rol die iemand speelt kunt u ook zien als het masker waarachter de ‘echte persoon’ zich verbergt.
Goffman ontleende het begrip rol uit de toneelwereld. Hij gebruikte daarbij ook de metaforen frontstage en backstage. Hoe u zich op het podium (frontstage) aan het publiek presenteert als de schijnwerpers op u gericht zijn, is slechts de weergave van de rol die u speelt. Maar als de voorstelling voorbij is (backstage -achter de coulissen) wordt er niet meer op u gelet. U kunt dan uw masker opzij leggen en uw ware gezicht tonen.
Frontstage proberen mensen de indrukken die anderen van hen hebben te manipuleren met behulp van het masker dat zij dragen. Frontstage bestaan er verwachtingen over hoe u zich ‘hoort’ te gedragen in een bepaalde situatie. Er is sociale controle, en wie de gangbare normen en waarden overtreedt kan daarop een afwijzende reactie verwachten. Backstage wanen mensen zich onbespied en voelen ze zich op hun gemak. Ze kunnen dan zichzelf zijn.
Onder restrictie
Het gezicht dat mensen aan de buitenwereld tonen, is zelden hun ware gezicht, schrijft Julius Fast in het eerdergenoemde boek, waarbij hij ook naar bevindingen van Goffman verwijst. In plaats daarvan oefenen mensen een zorgvuldige discipline uit op de uitdrukkingen van hun lichaam en gezicht. Er zijn situaties, zoals in de trein of in de auto, waarop onze goed onderhouden maskers wat in de versukkeling raken. Zeker in de auto wanen mensen zich onbespied (backstage). U kunt dan ook aan het gezicht van menig automobilist aflezen dat hij moe of geprikkeld is. Ook andere sociale maskers vallen op dat moment af. Zo kunt u in de file iemand uitgebreid in zijn neus zien peuteren, terwijl hij dat in aanwezigheid van bekenden niet zou doen. In aanwezigheid van anderen staat ons lichaam onder restrictie, die niet altijd even gezond is. Zo vormen uw darmen dagelijks tussen de 0,4 en 1,2 liter gas dat uw lichaam verlaat in de vorm van winden. Gemiddeld laat u vijftien winden per dag. Maar dat doet u liever niet (te opvallend) tijdens een vergadering of een gesprek met een klant. Als u deze norm overschrijdt, wordt dit gezien als decorumverlies en wordt u meteen minder serieus genomen. De klant zal u dan met een vriendelijk gezicht (zijn masker) verlaten.
Beperkte emotie
In contact met mensen houden we vaak de schijn op om een goede indruk te maken. Maar ook in aanwezigheid van vreemden kunnen mensen nog een masker dragen. Het is bijvoorbeeld niet altijd geaccepteerd de emoties te tonen die u voelt. Soms vragen mensen mij of ik aan iemand die op straat loopt kan zien hoe hij zich voelt. Ik antwoord daarop dan dat ik dat niet kan omdat mensen op straat maar zelden hun ware emoties tonen. Wat je aan mensen op straat kunt zien is wat ik hun screensaver gezichtsuitdrukking noem: een vlakke gelaatsuitdrukking met weinig expressie. Te veel emotie wordt sociaal niet geaccepteerd. Als ik - in mijn eentje - lachend over straat loop, denken mensen niet: hij is blij! Ze denken dan: die is niet goed! En als ik na terugkomst van een begrafenis huilend over straat loop, hoef ik weinig troost van de omstanders te verwachten. Mijn emotie zorgt voor verwarring - ze zullen liever met een boog om mij heenlopen. Mijn emoties van vreugde, verdriet of boosheid mag ik alleen tonen in de passende context in aanwezigheid van mensen die ik ken. Dat betekent nog steeds niet dat elke emotie zomaar getoond mag worden.
De uiting van vreugde, verdriet en boosheid zijn in beperkte mate geaccepteerd. Bij andere emoties is dat minder. Als een politieagent bijvoorbeeld angst toont bij de uitvoering van zijn werk, kan dat zich wel eens tegen hem keren. En wat denkt u van een verpleegkundige die schaamte of walging laat blijken tijdens de verzorging van een patiënt. Of van een verkoper die wantrouwen of minachting voelt tijdens het contact met zijn klant?
Wat betekent het masker?
In uw werk zult u ook mensen ontmoeten die zich anders voordoen dan ze zich in werkelijkheid voelen. Ze creëren een façade om bij u in de smaak te vallen of om kanten van zichzelf te verbergen waarvan ze niet willen dat u die ziet. Met het masker verhullen zij de waarheid en creëren een illusie voor u. Als u daarover nadenkt, vindt u misschien dat dat niet zo goed is. Deze mensen tonen niet hun ware gezicht. Ze zijn blijkbaar niet transparant en ook niet authentiek. Maar als u het bovenstaande gelezen hebt, beseft u waarschijnlijk ook dat mensen zich niet altijd bewust zijn van hun masker. Ze conformeren zich aan de situatie en houden rekening met de mensen om hen heen. Daarmee zetten ze een masker op, maar is dat zo slecht? Of is het juist afkeurenswaardig te noemen als mensen in elke situatie hun ware gezicht laten zien?
Wat bevindt zich achter het masker?
Iedereen draagt in meer of mindere mate sociale maskers in het contact met anderen. U kunt leren die maskers te herkennen en daarmee om te gaan. Het is goed om te ontdekken welke maskers de mensen om u heen dragen. Daarbij kijkt u naar de vorm die het masker aanneemt en u onderzoekt waarvoor het masker precies gebruikt wordt. Zo kunt u leren door het masker heen te kijken. Zo kan achter de façade van een zelfverzekerde en gewaardeerde werknemer een onzekere persoon verscholen zitten. Een persoon die steeds het hoogste woord voert tijdens een vergadering, compenseert misschien het feit dat hij sociaal niet goed in de groep ligt. Een medewerker die emotioneel reageert, kan bezig zijn een rookgordijn op te trekken om een project te vertragen. Een andere werknemer die steeds weinig van zich laat horen, doet misschien zijn best om conflicten te vermijden.
Spelen met maskers
Als u ontdekt welk spel een ander speelt, kijkt u door zijn masker heen. U kunt daar afhankelijk van de situatie op verschillende manieren mee omgaan.
U speelt mee
Als u te maken hebt met een masker dat de drager duidelijk veiligheid en vertrouwen biedt is dit masker functioneel. Wanneer een onzekere persoon een façade van zelfvertrouwen toont, kunt u daarop inspelen door zijn spel te bekrachtigen. Zo stimuleert u zijn zelfvertrouwen. In feite speelt u op deze manier het spel mee zonder dat deze persoon dat door heeft.
U deelt zijn masker
Sommige collega’s stemmen hun masker op elkaar af. Ze hebben bijvoorbeeld voorkennis over een bepaalde situatie, maar laten die niet blijken. Zo weten ze van elkaar dat ze hun verbazing veinzen terwijl verder niemand dat merkt. Soms worden afspraakjes over het gespeelde theater gemaakt. Dit kan overigens onschuldige vormen aannemen. Zo hoorde ik eens een slimme oplossing voor het vraagstuk: hoe voorkom je dat je gezoend wordt met Nieuwjaar? Twee collega’s hadden afgesproken elkaar een goed Nieuwjaar te wensen met een zeer opvallende handdruk. Daarna zou niemand die het zag het nog bedenken te gaan zoenen.
U confronteert de ander met zijn theater
Soms is het zinnig de ander te laten merken dat u zijn spel door hebt. Dat kunt u doen door hem te confronteren. Denk erover na of en wanneer u iemand en plein public confronteert. Dat komt erop neer dat u zegt dat hij liegt. Weinig mensen zijn gecharmeerd van zo’n aanpak. Soms kunt u iemand laten merken dat u hem in de gaten hebt, zonder dat de anderen dat merken. U kunt bijvoorbeeld een opmerking maken, waarbij niemand precies weet wat u er (tussen de regels) mee bedoelt; alleen de persoon in kwestie. Daarmee nodigt u hem uit om op eigen beweging het masker af te zetten en zijn ware gedachten te onthullen.
tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie
 Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.
Meer informatie
Hoofdstukindeling
Online bestellen
Overzicht artikelen voor managers I
Homepage lichaamstaal
Informatie
Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of
vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.
|
Boeken op onderwerp:
acteren
liegen
ontmaskerd
leugen
manipuleren
bedrog
lichaamstaal
|
Bestellen via Managementboek
Bodycom Lichaamscommunicatie