Home
Basis
Uiting
Praktijk
Manager
Workshops
Boeken
Overzicht
managementartikelen
 
|
 |
Lees alles over lichaamstaal in
het boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk
 |
Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl
Feiten en fabels over lichaamstaal
Over de betekenis van lichaamstaal bestaan veel clichématige vooroordelen. Wat u en anderen non-verbaal communiceren, wordt vaak beoordeeld vanuit het stereotype idee dat mensen daarover hebben. Soms kloppen de interpretaties, maar vaak ook zijn ze onjuist. De waarnemers houden niet altijd evengoed rekening met de context en trekken soms voorbarige conclusies uit wat ze op dat moment zien. Hoe is het met uw kennis van lichaamstaal gesteld? Weet u de juiste interpretatie bij elke lichaamshouding? Is interpretatie van lichaamstaal uit een boekje te leren? Wat kunt u met een wetenschap die gebaseerd is op stereotypen?
Een nieuwe wetenschap
In de jaren ’70-’80 van de vorige eeuw was het een populaire bezigheid om mensen te beoordelen op hun lichaamstaal. Dit kwam omdat kinesca, de studie en interpretatie van lichaamshouding en -bewegingen, nog geheel nieuw was. Er verschenen in die tijd een aantal populair wetenschappelijke boekjes over dit onderwerp. Sommige van die boekjes toonden illustraties en uitleg van verschillende lichaamshoudingen en hun betekenis. Een aantal bekende voorbeelden zijn:
- Armen over elkaar: gesloten
- Open handen: eerlijk
- Vinger langs de wang: kritisch
- Aanraken van de neus: leugenachtig
- Krabben op het hoofd: twijfel
- Handen in de zij: dominant
- Wijzen: overheersend, bepalend
- Wrijven aan de kin: neemt een besluit
- Hand onder de kin: verveeld
- Handen achter het hoofd: superieur, betweterig
- Duimen laten zien: machtsvertoon
In deze boekjes werd toen al uitdrukkelijk gewaarschuwd dat de betekenis van deze lichaamshoudingen nooit losgezien mag worden van de gehele context en altijd beschouwd moet worden in combinatie met andere lichaamstaal en de uitgesproken woorden. Toch zijn de lichaamshoudingen die beschreven zijn in veel gevallen een eigen leven gaan leiden.
Wat ziet u aan deze houdingen?
Tijdens mijn trainingen laat ik soms een slide zien waarop mensen in verschillende lichaamshoudingen staan afgebeeld. Er staat iemand rechtop met zijn armen over elkaar. Een ander is aan het telefoneren met zijn benen op tafel. Er steunt iemand met zijn hand onder zijn kin, enzovoorts. Ik stel daarbij de volgende vraag aan de groep: ‘Wat ziet u aan deze mensen?’ De aanwezigen beginnen dan termen te roepen als: ‘Nonchalant, ongeïnteresseerd, gesloten, stoer, truttig, aandachtig, verlegen, enthousiast...’ Allemaal interpretaties! Als ik dezelfde foto’s aan mijn zoontje van vier laat zien, krijg ik heel andere antwoorden. Hij zegt dan: ‘Die meneer heeft zijn armen over elkaar, die mevrouw staat overeind, die meneer heeft zijn benen op tafel...’. Mijn zoontje beschrijft gewoon wat hij ziet, terwijl wij als volwassenen hebben geleerd meteen te interpreteren wat we zien. Op zich is dat al een belangrijk gegeven: Wat we zien, krijgt betekenis - ook al is de werkelijkheid misschien anders.
Wel of niet geïnteresseerd?
In een van mijn sessies was een man aanwezig die een beetje onderuit hing in zijn stoel. Toen ik het over de betekenis van lichaamshouding had, maakte hij een opmerking: ‘Ze zeggen wel eens dat je een ongeïnteresseerde indruk maakt als je niet rechtop zit. Dat begrijp ik niet. Als ik zo zit, zit ik gewoon lekker. Ondertussen ben ik wel geïnteresseerd.’.
Ik denk dat deze man gelijk had als het ging om zijn eigen gevoel. Toch was de indruk die hij maakte anders. Dat heeft te maken met de verwachting die mensen hebben bij iemand die geïnteresseerd is. Volgens de stereotype beschrijving laat iemand belangstelling zien als hij een open houding aanneemt, rechtop zit, naar zijn gesprekspartner is toegekeerd en zijn hoofd schuin houdt. Natuurlijk zit daar veel waarheid in. Iemand die deze houding laat zien terwijl je tegen hem spreekt toont zich zeker geïnteresseerd. Dat betekent echter niet dat iemand die er op een andere manier bijzit, geen belangstelling heeft. Zo kan iemand met zijn armen over elkaar wel degelijk aandachtig en belangstellend luisteren. Maar anderen hebben dan misschien toch het idee dat hij zich wat afsluit en weinig openstaat voor de informatie die hij ontvangt.
Verwachtingen zijn allesbepalend!
Mensen hebben vaak stereotype ideeën als het gaat over lichaamstaal. En deze stereotypen worden gekoesterd. Als ik aan mensen vertel dat ik gespecialiseerd ben in lichaamstaal, geven ze soms spontaan een paar stereotype voorbeelden om aan te tonen dat ze wel begrijpen wat ik bedoel. Journalisten vragen mij soms de lichaamshouding van een politicus of bekende Nederlander te interpreteren. Daarbij wordt mij wel eens gevraagd of ik kan vertellen of een bepaalde persoon liegt of de waarheid spreekt. Soms zit dan in de vraagstelling al een verwachting verborgen. Als een journalist mij vraagt of de persoon in een filmpje liegt, heeft hij daar vaak zelf al een idee over. Mijn uitleg hoeft dat idee alleen maar te ondersteunen. Soms worden voorbeelden aangedragen waarmee een bepaalde stereotype betekenis wordt ondersteund.
Zo raakte Bill Clinton zijn neus aan tijdens een verhoor in de Lewinsky affaire. Dit zou het idee ondersteunen dat iemand die zijn neus aanraakt, liegt. Maar de vele filmpjes waarin eerlijke mensen hun neus aanraken, worden in dit verband nooit naar voren gedragen. Paul Ekman, een bekende onderzoeker op het gebied van gezichtsuitdrukkingen en leugens, heeft overtuigend aangetoond dat iemand die liegt niet vaker zijn neus aanraakt dan iemand die de waarheid spreekt. Toch willen we onze veronderstellingen graag bevestigd zien. De presentatoren van televisieprogramma’s waarin ik te gast was, wendden soms zichzelf als voorbeeld aan om mij de gangbare stereotypen te laten verklaren. Ze namen dan een veel voorkomende pose aan - bijvoorbeeld de armen over elkaar - en vroegen dan: ‘en wat betekent deze houding?’. Helaas, een lichaamshouding die demonstratief wordt getoond, betekent niet zoveel. Op dat moment valt nog het meest te lezen uit de verwachtingsvolle blik van de presentator.
Context- en situatiegebonden
Wat zou het toch gemakkelijk zijn als we de betekenis van iemands lichaamstaal steeds in een boekje zouden kunnen opzoeken. Helaas is dat niet mogelijk. Een boek over lichaamstaal kan alleen een globale indruk beschrijven. Verder verschilt het per situatie. Als iemand door zijn haar strijkt is dat niet altijd bedoeld als flirt of als teken van belangstelling. En als hij aan zijn hoofd krabt, betekent dat niet meteen dat hij twijfelt. Dit zijn naïeve interpretaties waardoor serieuze benadering van lichaamstaal ontaardt in een gezelschapsspelletje. Soms zijn de interpretaties juist en soms niet, maar ze zijn alleen waar in de context van het hele gedragspatroon van de persoon.
Als iemand na een zware nacht zijn kin ondersteunt, duidt dat eerder op vermoeidheid dan op verveling. Een persoon die zijn bovenarmen vasthoudt is niet per se onzeker, maar heeft misschien een muisarm. Wat iemand op een bepaald moment doet, maakt veel verschil. Als iemand luistert met zijn armen over elkaar is dat een ontspannen houding. Maar als hij voor een groep spreekt met gekruiste armen, dan komt zijn presentatie nogal geremd over. Gebaren en houdingen staan ook niet op zichzelf. U kunt beter kijken naar de combinatie van houdingen, gebaren en gezichtsuitdrukkingen.
U kunt dus maar beter voorzichtig zijn met de interpretatie van de lichaamstaal van een ander, maar er ook rekening mee houden dat u niet altijd juist begrepen zult worden aan de hand van wat u non-verbaal uitdrukt. Het is goed om te proberen duidelijkheid te geven. Als u de indruk krijgt dat iemand uw non-verbale boodschap verkeerd begrijpt is het goed om reflectie te vragen en uw lichaamstaal aan te vullen met woorden.
Wat leert u van de stereotypen?
Als u de lichaamstaal van anderen beoordeelt, kunt u de stereotype beschrijvingen gerust als uitgangspunt nemen. Er zit veel waarheid in, als u tenminste bij de uitleg rekening houdt met de persoon en de omstandigheden. Houdt ook in de gaten dat anderen u ook kunnen beoordelen vanuit stereotype ideeën. Als u aan uw neus wrijft, betekent dat niet per se dat u liegt, maar anderen kunnen dat idee wel hebben. Als u onderuit zit voelt u zich wellicht ontspannen, maar anderen zullen dat mogelijk minder positief beoordelen. Hoewel lichaamstaal niet geïnterpreteerd zou mogen worden vanuit het boekje, dient u er dus rekening mee te houden dat anderen dat soms wel doen.
tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie
Meer over dit onderwerp
Waar of niet waar? Negen stellingen over lichaamstaal
De power pose: krachtiger door een krachtige lichaamshouding
Een andere kijk op lichaamstaal
Sprakeloze aansturing
Verbaal of non-verbaal?
Lichaamstaal checklist
Bekijk hier een overzicht van de artikelen van Frank van Marwijk
 Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.
Meer informatie
Hoofdstukindeling
Online bestellen
Overzicht artikelen voor managers I
Homepage lichaamstaal
Informatie
Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of
vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.
|
Boeken op onderwerp:
lichaamstaal
relativeren
communicatie
management
emotie
mensenkennis
coachen
zakelijk flirten
onderhandelen
|
Bestellen via Managementboek
Bodycom Lichaamscommunicatie