Home
Basis
Uiting
Praktijk
Manager
Workshops
Boeken
Overzicht
managementartikelen
 
|
 |
Lees alles over lichaamstaal in
het boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk
 |
Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl
De zeven zonden van het geheugen
Hoe zou u het vinden als u alles wat u zag en hoorde zou kunnen onthouden? Hoe zou het zijn als u nooit meer een afspraak zou vergeten en altijd wist waar u uw sleutels had gelaten. Heerlijk toch?! We vergeten meer dan we willen, maar soms herinneren we ons ook dingen die we liever zouden vergeten. Hoe komt dat, en hoe kunt u er voor zorgen dat u uw geheugen beter onder controle hebt? Hier vindt u zeven mechanismen die de werking van uw geheugen beïnvloeden en tips om daar beter mee overweg te kunnen. Zo kunt u gerichter zoeken in uw hoofd en ook sneller vinden!
Weet u het nog?
Ik wil u er allereest aan herinneren dat ik al meerdere artikelen over het geheugen heb geschreven:
(1) Uw geheugen is onbetrouwbaar; doe er wat aan!,
(2) Een les over het geheugen die u nooit zult vergeten,
(3) Effectiever managen door systematisch te herhalen,
(4) Drie inzichten om effectiever te leren
(5) Zo kunt u beter namen onthouden en
(6) Verbeter uw geheugen met behulp van lichaamsherinnering.
Elk van deze artikelen biedt een verschillende invalshoek op het aspect geheugen en bevat tips om uw geheugen efficiënter en doelgerichter te gebruiken. Las u ze al eerder? Zo ja, kende u ze nog? Zo niet, dan kunt u deze links als een geheugensteuntje gebruiken.
Het geheugen ontrafeld
Deze keer wil ik met u kijken hoe het komt dat ons geheugen ons zo vaak in de steek laat. Allereerst is het daarvoor goed om te kijken naar de functie van ons geheugen. U zult daarbij ontdekken dat het onwenselijk is om álles te onthouden. U moet de minder relevante dingen juist kunnen vergeten.
In mijn artikel over het onbetrouwbare geheugen schreef ik een stukje over de bevindingen van de Duitse psycholoog Hermann Ebbinghaus. Ebbinghaus testte zijn geheugen door een reeks betekenisloze lettergrepen uit zijn hoofd te leren en te kijken hoe snel hij die vergeten was, om ze vervolgens opnieuw te leren. Dit werkte hij uit tot wat hij noemde de vergeetcurve. Toch is het niet waarschijnlijk dat het geheugen geëvalueerd is om rijtjes tekst te kunnen onthouden (door daarop te blokken). Tienduizend jaar geleden hielden onze voorouders zich nog voornamelijk bezig met jagen en verzamelen. Aan ons brein is sinds die tijd nog weinig veranderd. Ons geheugen lijkt niet bedoeld te zijn om alleen maar alle informatie te verzamelen en op te slaan. We slaan deze informatie op met een bedoeling. Ons geheugen is bedoeld om snel te anticiperen op omstandigheden en de juiste beslissingen te nemen, waarbij we snel gebruik kunnen maken van nuttige kennis uit het verleden.
Spelden zoeken in de hooiberg
Als u wilt dat de meest nuttige informatie snel beschikbaar is, dan moet uw brein beschikken over een razendsnel zoeksysteem. Vergelijk uw geheugen eens met een bibliotheek. Als u een bepaald boek zoekt, kunt u dat snel vinden als u tenminste de titel, het onderwerp of de schrijver weet. U zoekt dat dan simpelweg op in de catalogus op alfabet. Voor ons brein is dit niet de meest handige zoekmethode. Zou het niet handig zijn als de bibliothecaris voor u al een selectie van de meest populaire boeken maakt? Dit zijn de boeken die recent aan de collectie zijn toegevoegd en de boeken die het vaakst zijn uitgeleend. Hierdoor zou uw zoektocht een stuk sneller kunnen plaatsvinden. Ons brein doet iets soortgelijks. We kunnen ons het best herinneren wat ons recentelijk heeft beziggehouden en wat we regelmatig hebben ervaren of zijn tegengekomen. Dit is blijkbaar belangrijk. Alle andere informatie drukken we een beetje naar achter. Het kost ons daarom meer moeite om ons die informatie weer te herinneren. Sommige informatie lijkt zelfs compleet verdwenen te zijn. Zou het niet prettiger zijn over de hele ‘bibliotheek’ te kunnen beschikken?
De vloek van de mnemonist
Er bestaan mensen die alles wat ze ervaren kunnen onthouden en reproduceren. Deze mensen worden mnemonisten genoemd. Een voorbeeld daarvan was de Russische journalist Solomon Shereshevsky. Shereshevski had een ongelofelijk geheugen. Hij kon bijvoorbeeld gemakkelijk een lijst van zeventig woorden of een matrix van vijftig nummers in willekeurige volgorde onthouden, na die kort te hebben gezien. Hij kon die woorden of nummers bovendien na velen jaren nog foutloos herhalen. Zo’n geheugen lijkt misschien een zegening, maar voor Shereshevski was het een vloek. Hoewel hij een verbazingwekkend geheugen voor detail had, had hij moeite met het vormen van abstracties. Het lukte hem moeilijk om hoofdzaken van bijzaken te onderscheiden of een samenvatting van een gebeurtenis te geven. Blijkbaar is het nuttig om niet alles te onthouden.
The seven sins of memory
De psycholoog Daniel Schacter gaf een verklaring waarom ons geheugen zo feilbaar is en noemde zeven mechanismen die daar aan bijdragen. Hij noemde dit de seven sins of memory.
1. Vergankelijkheid
De kennis over wat we hebben geleerd of meegemaakt vervaagt over de tijd. Veel van die kennis waar we zo hard voor leerden op school om een mooi cijfer te halen is weg. Daar ergeren we ons soms best aan. Het is toch zonde dat we daar zoveel moeite voor hebben gedaan? Volgens Ebbinghaus zit dat ergens nog wel in je hoofd en is dat makkelijker weer opnieuw te leren, maar wat heb je daar nu aan? We kunnen ons ook niet in meer detail herinneren wat we een aantal maanden geleden hebben meegemaakt. Ook dat kan frustrerend zijn als je daar wat over wilt vertellen. Volgens Schacter is het toch zinnig dat we niet alles even levendig kunnen onthouden. Niet elke informatie is nuttig voor het ultimate doel: het nemen van snelle en doelgerichte beslissingen. Ons brein besluit dus wat belangrijk is of niet. Dat betekent niet dat u daar helemaal geen controle over hebt. U kunt uw brein laten weten wat belangrijk is door daar bijzondere aandacht aan te geven of het vaak te herhalen. Uw ‘bibliothecaris’ legt de informatie dan voor u klaar om makkelijk te grijpen.
2. Verstrooidheid of absent-mindedness
Verstrooidheid is eigenlijk geen geheugenprobleem. Het heeft meer te maken met aandacht. Als u ergens te weinig aandacht aan hebt kunnen geven, dan is die informatie niet of onvoldoende opgeslagen in uw geheugen. Dit komt vaak voor bij handelingen die u ‘gedachtenloos’ doet. U weet bijvoorbeeld niet waar u uw sleutels hebt gelaten of u kunt niet goed samenvatten wat iemand zei tijdens een vergadering. U werd teveel in beslag genomen door uw innerlijke stem. U kunt dan nog proberen om in uw geheugen te graven naar de plek van de sleutels of de woorden van de spreker, maar vinden zult u ze niet. Het is immers niet opgeslagen! Volgens Schacter is het niet mogelijk om overal aandacht aan te besteden, wat verstrooidheid makkelijk kan verklaren. Het is zinnig om vooraf te overwegen wanneer uw volledige aandacht wenselijk is. Overigens is dit ook een belangrijk fenomeen in het contact met mensen. We hebben ons aangewend om de ‘vanzelfsprekend’ goede activiteiten van mensen niet op te merken terwijl hun fouten meteen onze aandacht trekken. Dat zorgt er vervolgens voor dat u zich beter kunt herinneren wat mensen fout doen dan goed doen. Vervolgens laten deze mensen weten dat ze nooit eens een compliment krijgen, maar alleen kritiek. De remedie tegen verstrooidheid is bewust uw aandacht richten en dus ook bewust aandacht geven!
3. Blokkering
Soms lukt het niet om ons iets te herinneren waarvan we weten dat we het eigenlijk wel weten, zoals de naam van een beroemde persoon of een favoriete song. We zeggen dan wel: het ligt op het puntje van mijn tong. Zoals ik al bij vergankelijkheid heb beschreven maakt het geheugen ruimte voor wat belangrijk is. Schacter noemt een aanvullende verklaring voor dit fenomeen: inhibitie of onderdrukking. We herinneren ons het gemakkelijkst wat actueel is en wat vaak voorkomt. Daarbij worden ook woorden die ermee te maken hebben geactiveerd. Dit priming-effect zou er echter ook voor kunnen zorgen dat we overspoeld worden door associaties. Om daar een rem op te zetten zou blokkeren functioneel zijn. Blokkeren kan volgens Schacter ook veroorzaakt worden door op elkaar lijken van informatie. Zo kan oudere informatie in het brein, ervoor zorgen dat nieuwere informatie (die er op lijkt) moeilijker wordt opgeroepen (proactieve interferentie) of kan nieuwe informatie het ophalen van de oude informatie blokkeren (retroactieve interferentie).
Blokkering is lastig omdat we ons er op dat moment bewust van zijn dat we iets niet weten wat we zouden moeten weten. Besef dat de ontvanger er minder last van heeft. Die wist immers niet wat u precies wilde vertellen. Zeg gerust dat u het ‘even niet meer weet’ en dat u er later op terugkomt. Misschien hebt u ook wel eens meegemaakt dat u ergens naar toe loopt, maar ter plekke aangekomen niet meer weet wat u er kwam doen. Ook dit is blokkering. De oplossing daarvoor is teruggaan naar de plek waar u het bedacht had. Waarschijnlijk weet u het dan opeens weer.
4. Verkeerde toewijzing
Soms kunnen we ons bepaalde informatie wel herinneren, maar weten we niet meer waar we dat vandaan hebben. Hebben we het uit de krant, van een collega of van een vriend? Het lukt ons niet om de inhoudelijke informatie aan de herkomst te koppelen. In de meeste gevallen lijkt de bron niet zo relevant, maar hier kunnen best discussies over ontstaan. Schacter koppelt dat opnieuw aan de functionaliteit van ons geheugen. Volgens dat idee is het geheugen ontworpen om onze toekomstige acties en besluitvorming te verbeteren op basis van onze ervaringen uit het verleden. Daarbij wordt de informatie die minder relevant lijkt overboord gegooid. Terug naar onze oertijd: het is belangrijker te weten dat tijgers gevaarlijk zijn, dan te weten van wie je dat precies gehoord hebt. In deze tijd is het vaak wel belangrijk om de bron te kunnen noemen. Schrijft u een artikel, een boek of geeft u een presentatie? Check dan vooraf of de bronnen die u wilt benoemen de juiste zijn.
5. Beïnvloedbaarheid
We denken vaak dat we een zuivere herinnering hebben aan een bepaalde situatie, maar dat is niet altijd het geval. Het is mogelijk om het geheugen (achteraf) nog te beïnvloeden. Door informatie toe te voegen aan wat we weten kunnen we gaten in onze herinnering opvullen of zelfs totaal nieuwe herinneringen aanmaken. Een voorbeeld wordt gegeven in het car crash experiment van Loftus en Palmer. Aan 145 studenten werd een video getoond waarin een auto-ongeluk plaatsvond. Na afloop werd 50 van de studenten gevraagd hoe hard ze dachten dat de auto’s reden toen ze elkaar raakten. Aan 50 anderen werd gevraagd hoe hard ze dachten dat de auto’s reden toen ze tegen elkaar klapten. Aan de overige 45 werd niets gevraagd. Dit was de controlegroep. Na een week werd aan alle studenten gevraagd of ze gebroken glas hadden gezien. De groep die gehoord had dat de auto’s tegen elkaar ‘klapten’ schatte de snelheid van de auto’s hoger in en rapporteerden vaker dat ze glas gezien hadden. Als bij ooggetuigenverslagen expliciet wordt gevraagd naar iemands herinnering kan die het geheugen gemakkelijk vervormen als er sturende vragen worden gesteld.
6. Vooroordeel
Zonder dat we daar erg in hebben kunnen onze ervaringen, belangen en meningen ervoor zorgen dat onze herinnering vervormd, meestal zodanig dat we er zelf beter af komen. Als u wordt ontslagen uit uw geliefde bedrijf, zal uw mening over uw gewaardeerde baas en collega’s plotseling een stuk minder positief kunnen worden. U wilde er toch al weg en had het niet naar uw zin, gelooft u nu oprecht. Twee herinneringen die elkaar tegenspreken, kunnen niet goed samengaan en zorgen voor deze vervorming. Dit wordt cognitieve dissonantie genoemd. Wees u er bewust van dat uw gedachten u soms voor de gek houden om de werkelijkheid mooier te laten lijken. Besef tegelijkertijd ook dat het door een roze bril bekijken van het leven, een slimme remedie is tegen het hieronder genoemde probleem.
7. Persistentie
Het kan zijn dat u herinneringen hebt die u liever zou vergeten, maar die zich aan u blijven opdringen. Dit zien we vaak bij patiënten met Post Traumatische Stress Stoornis. Zoals eerder is genoemd onthouden we informatie die belangrijk is het best. En wat is er nou belangrijker voor mensen dan een trauma dat ze hebben meegemaakt? Dergelijke herinneringen dringen zich daarom voortdurend aan hen op! En die herinneringen worden zo ook nog eens voortdurend herhaald. Een opdringende gedachte hoeft trouwens niet per se over iets traumatisch te gaan. Het kan ook gewoon iets zijn wat u alsmaar bezig houdt, zoals bij onzekerheid over een opdracht waarvoor u de verantwoordelijkheid draagt. Piekeren en tobben zorgen ervoor dat u zich moeilijk op andere zaken kunt concentreren. Doordat uw gedachten u steeds bezig houden, is het lastig(er) u te focussen op andere activiteiten. Een simpele truc is het instellen van een piekermoment: een vast moment waarop u zich niet langer hoeft te verzetten tegen uw storende gedachten. De rest van de tijd hebt u dan weer voor uzelf.
tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie
Meer over dit onderwerp
Kunt u het zich nog herinneren?,
Een les over het geheugen die u nooit zult vergeten,
Effectiever managen door systematisch te herhalen
Drie inzichten om effectiever te leren
Zo kunt u beter namen onthouden
Verbeter uw geheugen met behulp van lichaamsherinnering
Bekijk hier een overzicht van de artikelen van Frank van Marwijk
 Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.
Meer informatie
Hoofdstukindeling
Online bestellen
Overzicht artikelen voor managers I
Homepage lichaamstaal
Informatie
Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of
vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.
|
Boeken op onderwerp:
lichaamstaal
relativeren
communicatie
management
emotie
mensenkennis
coachen
zakelijk flirten
onderhandelen
|
Bestellen via Managementboek
Bodycom Lichaamscommunicatie