Home
Groeten
Luisteren
Contact maken
Baby's
Stress
Waarheid
Eerlijkheid
Waardering
Manipuleren
NLP
Liefde
Dating
Flirten
Sollicitatie
Verkoop
Toespraak
Presentatie
Vergaderen
Pengebruik
Roken
Aanspraak
Assertiviteit
Ruzie
Agressie
Macht
Man/vrouw
Samen in bed
Kinderen
Op school
Onderwijs
Op kantoor
Sport
Spiegelen
Gedachtenlezen?
Dieren
 
|
 |
Lees alles over lichaamstaal in
het boek van lichaamstaalexpert
Frank van Marwijk
 |
Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl
Analyse van de aanraking
Op welke manier word jij geraakt?
Elke aanraking is niet hetzelfde en heeft niet dezelfde betekenis. Soms is het verschil goed te voelen maar op andere momenten kan een bepaalde aanraking verwarrend zijn. Het kan bijvoorbeeld zijn dat je aangeraakt wordt door iemand van wie je het niet verwacht of op een moment dat je het niet verwacht. Het is daarom goed om eens te kijken naar de verschillende soorten aanraking. Hoe ziet de aanraking eruit? Wie raakt wie aan en in welke situatie vindt de aanraking plaats? En natuurlijk: wat betekent die aanraking?
Indeling van de aanraking
Een grove indeling van verschillende soorten aanraking werd gemaakt door Richard Heslin. Hij categoriseerde de aanrakingen naar de boodschap die er mee wordt uitgedrukt: van onpersoonlijk tot persoonlijk:
- Functioneel-professioneel zoals een kapper met een klant, een voetbaltrainer met een speler en een dokter met een patiënt.
- Sociaal-beleefd zoals een handdruk of een vluchtige kus.
- Vriendschappelijk-warm zoals een vriendschappelijke klop op de schouder of een warme omhelzing.
- Liefde-intimiteit zoals een kneepje in de wang van je geliefde en een hartstochtelijke kus.
- Seksueel prikkelend zoals wederzijdse aanraking die gepaard gaat met seksueel contact.
Vanuit deze grove indeling naar betekenis van aanraking, kan een nog gedetailleerde indeling van aanrakingen gemaakt worden. Op deze pagina worden de volgende manieren van aanraken besproken:
Accidentele aanraking
Deze aanraking gebeurt 'per ongeluk', bijvoorbeeld als iemand zijn benen kruist tijdens een vergadering en daarbij met zijn voet tegen een ander stoot. Deze aanraking is zonder bedoelde betekenis, maar vindt zelden ongemerkt plaats. Zo'n aanraking kan om deze reden wel degelijk effect bij de ander te weeg brengen. Als een man onbedoeld een vrouw aanstoot, of andersom, kan dit bijvoorbeeld geïnterpreteerd worden als een onhandige toenaderingspoging. Als deze aanraking werkelijk onbedoeld is, is het daarom verstandig om je hiervoor te verontschuldigen; zoiets als 'sorry' is afdoende. Daarmee geef je te kennen dat je geen bedoeling had met de aanraking.
Taakgerichte aanraking
Deze vorm van aanraking lijkt op de vorige, maar is het gevolg van een taakgerichte actie. Als je je gesprekspartner een pen aanreikt en daarbij zijn hand raakt, bestaat de kans dat de ander dat niet bewust merkt. Je hoeft je daarvoor dan ook niet steeds te verontschuldigen. Een veelvoorkomend voorbeeld van taakgerichte aanraking is de caissière die de hand van de klant raakt bij het teruggeven van wisselgeld. Vreemd genoeg kan zo'n aanraking onverwachte positieve effecten teweeg brengen. Bij een onderzoek in een supermarkt kreeg een van de caissières de opdracht om telkens wanneer zij wisselgeld terug gaf, de hand van de klant te raken. Zij werd door de klanten beschreven als een warmere en vriendelijkere persoonlijkheid dan de caissières die dat niet deden.
Aandachtsaanraking
Aandachtsaanrakingen zijn functionele aanrakingen, bedoeld om de aandacht van de ander te krijgen of te richten. Je kunt bijvoorbeeld in een groep iemand uitnodigen om te spreken door een tikje op zijn arm te geven. Ook kan iemand hiermee de aandacht op zichelf richten. Bij deze aanraking kan machtsverschil duidelijk worden. De hoger geplaatste persoon in de hiërarchie raakt de lager geplaatste persoon aan en vestigt daarmee de aandacht. Aandachtsaanrakingen worden daarom niet altijd zonder meer geaccepteerd.
Een porrende vinger in een bovenarm, kan als storend ervaren worden door de ontvanger, die de leiding van de ander niet zomaar accepteert. De aandachtsaanraking wordt vaak gebruikt als ondersteuning van uitgesproken woorden; bijvoorbeeld: 'wat vind jij hiervan...?'. De aanraking wordt eerder geaccepteerd als er bij gesproken wordt.
Aanraking als groet
De handdruk, het vriendelijke schouderklopje of de oppervlakkige kus bij aankomst of vertrek kunnen ook gezien worden als een vorm van aandachtsaanraking. Ze verdienen echter wat mij betreft zeker een aparte plaats. Deze aanraking vindt plaats als vorm van ritueel. Je kunt er meestal niet omheen, dus de groet op zich zegt niet zoveel over de onderlinge sympathie. De manier waarop de groet plaatsvindt kan wel verschillen. Er is in principe een basis van gelijkwaardigheid.
Affectieve aanraking
Deze aanraking is een uiting van vriendelijke, hulpvaardige en ondersteunende intenties: het langer vasthouden van een hand, een schouderklopje, een korte streling, een omarming of een omhelzing (hug) kan bijvoorbeeld extra steun of troost uitdrukken. Of je dit zonder bijbetekenissen kunt doen, hangt af van de situatie (bijvoorbeeld er is iets ergs gebeurd) en de relatie die je al met de ander hebt. Een vreemde kun je niet altijd zonder meer op deze manier aanraken zonder dit door woorden te laten vergezellen (bijvoorbeeld: 'wat vervelend voor jou!').
Expressieve aanraking
Deze aanraking lijkt op de affectieve aanraking. Alleen is de bedoeling niet zozeer de ondersteuning of troost van de ander, maar de uiting van het eigen gevoel. Zo kunnen een omhelzing of krachtigere handdruk ook uitingen van dankbaarheid of gelukwens zijn. In bepaalde relaties is deze vorm van aanraking ongepast (bijvoorbeeld arts-patiënt) omdat hierdoor een omkering van rollen plaatsvindt. In andere relaties (bijvoorbeeld in de sport) is deze aanraking veel voorkomend en wenselijk om de onderlinge relatie te definiëren. De intimiteit van de aanraking wordt vaak op andere wijze afgezwakt. Een omhelzing waarbij tegelijkertijd stevig op de rug wordt geklopt is minder intiem dan een omhelzing waarbij dit gebaar ontbreekt. Een kus is minder intiem wanneer de kussers naar voren buigen, zodat de rompen zover mogelijk uiteen zijn.
Ondersteunende aanraking
Deze aanraking is intensiever en meestal ook langer durend dan de affectieve en de expressieve aanraking. Een voorbeeld is naast iemand zitten en zijn hand vast houden, of een arm om hem heen slaan wanneer hij groot verdriet of angst heeft. Deze aanraking veronderstelt een intieme emotionele band. Deze aanraking is een vorm van 'moederen' die in een moeder-kind interactie zeer natuurlijk is. Hechte familieleden, goede vrienden of nabije collega's raken vaker op deze manier aan dan beroepsmatige hulpverleners dat doen.
Toch wordt deze vorm van aanraking zeker ook toegepast door sommige beroepsbeoefenaren zoals politiefunctionarissen of ambulanceverpleegkundigen. In ernstige crisissituaties, waarbij een slachtoffer wordt overspoeld door gevoelens, heeft deze vooral behoefte om veilige lichamelijke nabijheid te voelen; vaak hoort zo'n slachtoffer zelfs amper wat iemand zegt. Ook in situaties waarbij ondersteuning wordt geboden bij het verwerken van zeer slecht nieuws, is deze aanraking passend. De hulpverlener dient uit zelfbescherming wel te waken voor te grote emotionele betrokkenheid.
Sussende aanraking
Deze aanraking is bedoeld om de ander tot kalmte te bewegen. Een kind dat huilt zonder duidelijke reden, kan op deze manier gekalmeerd worden. Sommige psycho-sociale hulpverleners voelen zich ook snel geroepen om via aanraking te hulp te komen als hun cliënt het moeilijk lijkt te hebben. Zij reageren misschien vanuit hun eigen behoefte om te troosten of doen dit ter voorkoming van ongewenste emotionele uitbarstingen. Het is maar de vraag of ze daarmee hun cliënt werkelijk een dienst bewijzen.
Speelse aanraking
Hierbij denken we het eerst aan kinderen die elkaar aanraken als ze opgaan in een bepaald spel. In sommige spelvormen heeft aanraking een centrale plaats. Daartoe horen kringspelen, waarbij de kinderen elkaars hand vastpakken of spelen zoals 'tikkertje' of 'bokkie springen' waarbij de aanraking een belangrijk onderdeel is van het spel. Terugkomend op het belang van aanraking in de geestelijke groei van een kind, kun je concluderen dat spel waar lichaamscontact deel van uit maakt, bevorderlijk is voor de ontwikkeling.
Speelse aanraking is echter niet alleen weggelegd voor kinderen. Onder speelse aanraking horen ook de onderlinge vriendschappelijk-speelse aanrakingen van volwassenen. Dit vindt niet alleen plaats als onderdeel van een spel. Soms raken volwassenen elkaar op zo'n speelse manier aan tijdens een ontspannen samenzijn en draagt deze aanraking bij aan een vrolijke sfeer.
Kietelen bijvoorbeeld, is een plagerige vorm van aanraking die in sommige situaties geschikt is om de spanning wat te doorbreken. Dit wordt niet alleen door kinderen gedaan, maar ook door geliefden en goede vrienden. Het kan een handig wapen zijn tijdens een partijtje stoeien. Je moet eens kijken wat je er soms mee voor elkaar krijgt!
Sportieve aanraking
Met name bij contactsporten vindt aanraking plaats. Bij vechtsporten zoals judo, worstelen en boksen staat lichaamscontact centraal. Bij teamsporten zoals rugby en voetbal wordt ook veel aangeraakt. Teamspelers zijn vaak ook echte aanrakers. Bij het scoren van een doelpunt wordt de vreugde vaak via aanraking gedeeld. Overigens is niet alle sportieve aanraking even sportief. De sportieve aanraking kan de tegenspeler soms op brute wijze onderuit halen.
Ook dansen is een sport waarbij wordt aangeraakt. Sommigen zien dansen niet als een sport, maar geloof me: als je het goed en intensief doet is het topsport!
Dansen is plezier voor twee en de onderlinge aanraking draagt daar zeker aan bij.
Dansen kun je zien als een bijzondere vorm van lichaamstaal waarbij gevoelens van gezelligheid, samenzijn, vriendschap en liefde kunnen worden uitgedrukt.
Vriendschapsaanraking
Dit is de manier waarop echte vrienden elkaar soms kunnen aanraken om hun vriendschap te tonen of bevestigen. Een stevige handdruk met de andere hand op de schouder, een omarming, een kneepje in de wang en een vriendschappelijke omhelzing kunnen tekens van kameraadschap zijn. Deze aanraking gaat bijna altijd gepaard met een glimlach.
Joviaal-amicale aanraking
Deze aanraking lijkt op de vriendschapsaanraking. Het verschil is dat deze aanraking vaker plaatsvindt wanneer er geen sprake is van echte vriendschap. Soms worden wildvreemden op een joviaal-amicale manier aangeraakt; vooral als er alcohol in het spel is. Als de remmingen weg zijn durven we anderen eerder aan te raken, maar maken we minder onderscheid. Op feesten waar veel gedronken wordt, zoals carnaval, is deze aanraking veel gezien. Ook op bedrijfsfeesten wordt door sommige mensen meer gedronken dan verstandig is. Je ziet soms managers in innige verstrengeling met hun medewerkers door de ruimte zwalken. Je zou dit dan ook de 'daar-heb-je-morgen-spijt-van-aanraking' kunnen noemen.
Koesterende aanraking
Dit is de kortdurende terloopse aanraking van mensen die veel om elkaar geven en af en toe 'gewoon' behoefte hebben om elkaar even aan te raken. Het kan hier gaan om een knuffel, een aai over de bol, een kneepje in de wang of een vluchtige kus. "Ik vind jou lief!", wordt er mee uitgedrukt. Er altijd sprake van een wederzijdse vetrouwensband. Het kunnen partners, goed bevriende volwassenen of ouder en kind zijn. Deze aanraking heeft geen seksueel bedoeling.
Verbondenheidsaanraking
Met deze aanraking kunnen twee mensen aan elkaar en aan de buitenwereld te kennen geven dat ze bij elkaar horen. Door hand in hand of arm in arm te lopen, zeg je tegen de ander: 'ik hoor bij jou!' Een verliefd stel of een echtpaar kunnen stijf tegen elkaar op een bank zitten en verdragen deze aanraking. Anderen, zelfs goede vrienden, hebben meer ruimte nodig. De ultieme verbondenheidsaanraking is het delen van het bed. Daar bedoel ik niet de seks mee, maar het werkelijk naast elkaar slapen. Het is toch op zijn minst opmerkelijk te noemen dat de meeste mensen hun hele kindertijd in een eigen bed slapen en als volwassene een bed delen, tot de dood hun scheidt.
Verzorgende aanraking
De een raakt de ander aan om lichamelijke verzorging te bieden. Deze aanraking veronderstelt een zekere onderlinge afhankelijkheid. Denk bijvoorbeeld aan een moeder die haar baby in bad doet of een ziekenverzorger die een patiënt wast. Elke vorm van lichaamsverzorging valt hieronder. Soms kan het een koesterende functie hebben, zoals binnen een moeder-kind verhouding of bij vriendinnen die elkaar kammen of inwrijven met zonnebrandolie. Ook kan deze aanraking voorkomen binnen een professionele relatie. De beroepsbeoefenaar zoals kapper, manicure, schoonheidsspecialist of masseur krijgt dan betaald voor de verzorging.
Behulpzame aanraking
Hier wordt door middel van aanraking hulp geboden aan de ander. Voorbeelden daarvan zijn het ophouden van een jas, zodat de ander zijn arm er in kan steken. Het ondersteunen van iemand die moeilijk loopt. Helpen met opstaan. Helpen oversteken.
Helende aanraking
Aanraking is sowieso erg gezond en aanraking op zich kan ook een genezende werking hebben. In de huidige geestelijke en lichamelijke gezondheidszorg gebruiken veel hulpverleners aanraking als een vorm van communicatie en therapie. Het werkt als het even zorgvuldig en voorzichtig wordt toegepast als andere therapeutische technieken.
Phyllis Davis: Liefdevolle aanraking
Medische aanraking
Hierbij raakt een arts, tandarts of specialist het lichaam van een patiënt aan in het kader van zijn beroepsuitoefening.
Sturende aanraking
Met de aanraking wordt richting aangegeven: een scheidsrechter kan met zijn hand een speler naar een bepaalde kant duwen. Een begeleider van een blinde leidt hem in een bepaalde richting of een begeleidster van een groep kinderen duwt een kind met een klein duwtje tegen de schouder om hem weer terug te leiden in een groep. Dronken mensen die niet zo stevig op hun benen staan kunnen soms ook een sturende hand gebruiken. Een hand in de rug of een uitgestrekte arm kan ook als uitnodigingsgebaar gezien worden.
Reddende aanraking
Hierbij is het slachtoffer machteloos en geheel overgeleverd aan de redder. De aanraking vindt plaats in de actie. Het slachtoffer wordt daarbij uit een gevaarlijke situatie gesleept of gedragen. Bijvoorbeeld een brandweerman die een slachtoffer uit een brandend pand draagt of een reddingszwemmer die de drenkeling op het droge brengt.
Geforceerde aanraking
Dit is lichaamscontact die we liever niet willen, maar die we niet kunnen voorkomen. We worden bijvoorbeeld in een menigte een bepaalde kant op gedreven of we staan in een tram samengeperst tussen een aantal mensen.
Afwerende aanraking
Deze aanraking heeft het doel om de ander juist van ons af te houden. Als we te maken hebben met geforceerde of agressieve aanraking van de ander, duwen we die soms letterlijk met beide handen van ons af. Soms gebruiken we onze armen als afweer om vooral ons gezicht te beschermen.
Bestraffende aanraking
De bestraffende of corrigerende aanraking heeft de bedoeling om ongewenst gedrag te bestraffen of corrigeren. Een vader of moeder kan bijvoorbeeld een kind stevig beetpakken om zo te laten merken dat iets 'niet goed' is. De corrigerende tik staat onder hevige discussie. Veel mensen vinden dat slaan niet goed is voor een kind en dat dit afbreuk doet aan de ouder-kindrelatie. Anderen, waaronder verschillende psychologen, vinden dat een corrigerende tik geen kwaad kan. Bij bestraffende aanraking kun je ook denken aan de lijfstraffen zoals die in sommige landen helaas nog steeds worden toegepast.
Machtsaanraking
Bij elke aanraking worden de onderlinge verhoudingen gedefinieerd. Iemand die hoger in de rangorde staat raakt de ander eerder aan dan andersom. Aan de aanraking is dus de machtspositie af te lezen. Soms wordt de machtsverhouding letterlijk bepaald door de aanraking. Kleine kinderen laten aan andere kinderen soms zien wie de baas is door aanraking. Trekken en duwen maken deel uit van het machtsspel.
Geborgenheidsaanraking
Fysieke aanraking geeft een gevoel van veiligheid en geborgenheid. Kinderen die bang zijn, klampen zich soms als steun vast aan volwassenen. Maar ook volwassen mensen zoeken lichamelijke geborgenheid bij elkaar als ze angstig of onzeker zijn.
Rituele aanraking
De aanraking maakt deel uit van een bepaald ritueel. Voorbeelden van rituele aanrakingen zijn handoplegging, zegening, zalving en doop.
Tactiele aanraking
Hierbij gaat het bij de aanraking om de tast; het voelen van de aanraker zelf. Baby's ondekken zo de wereld: alles en iedereen wordt door ze aangeraakt. Een blinde kan op deze manier voelen hoe een ander eruit 'ziet'. Een arts kan ermee waarnemen, door het betasten en palperen van de huid van de patiënt. Deze aanraking is dan nodig om een diagnose te stellen.
Cathartische aanraking
Dit is een vorm van aanraking die kan worden gebruikt in een psychotherapeutische behandeling. De therapeut raakt dan een deel van het lichaam van de cliënt aan, dat verbonden is met een vastzittende ervaring; bijvoorbeeld het kalmerend vastpakken van een schouder van de cliënt kan ingehouden emoties losmaken .
Sensuele/sensitieve aanraking
Het doel van deze gevoelige aanraking is de zinnen te plezieren. Het strelen van de huid kan een genot zijn voor de persoon die het ondergaat. Massage kan ook bijzonder aangenaam zijn omdat het verkrampte spierzones weer tot leven brengt - en onder de zachte druk van geoefende handen ontspant het hele lichaam. Het zacht en teder aanraken van de huid veroorzaakt bovendien langs psychische weg hormonale reacties, die een goed gevoel bij de ontvanger teweeg kunnen brengen.
Sensuele of sensitieve aanraking hoeft overigens niet altijd plaats te vinden in de vorm van streling of massage met de handen. Als twee mensen knus tegen elkaar liggen en genieten van elkaars lijfelijkheid en lichaamswarmte, kan dit ook een vorm van sensuele of sensitieve aanraking zijn. Deze aanraking wordt soms knuffelen genoemd, maar hoeft geen seksuele bedoeling te hebben. Het kan bijvoorbeeld ook plaatsvinden tussen twee vriendinnen en ook een kind kan op deze manier lichaamscontact zoeken.
Verleidingsaanraking
Deze aanraking maakt onderdeel uit van het liefdesspel. Een jongen bijvoorbeeld, raakt een meisje aan als toenaderingspoging. Hij pakt haar hand vast of steunt met zijn knie tegen de hare. Hij weet nog niet hoe ze op zijn aanraking zal reageren. Hij zal haar reactie afwachten voordat hij een volgende stap durft te nemen. Zo heeft hij altijd een weg terug.
De uitdagende plagerige aanrakingen waarmee iemand flirt zijn ook een vorm van verleidingsaanraking. Zoals je kan lezen op onze pagina over flirten, is het daarbij niet altijd de bedoeling om hiermee iemand te 'versieren' voor een spannend avontuurtje.
Erogene aanraking
Dit is een vorm van sensuele/sensitieve aanraking, waarbij seksuele prikkeling het doel is. De aanraking van bepaalde gevoelige plekken op het lichaam wordt als zeer opwindend ervaren. Deze plekken worden de erogene zones genoemd. Hieronder vallen niet alleen de geslachtsdelen, de billen en de borsten. Andere delen van het lichaam zoals de tenen, oorlel, mond, buik, knieholtes of pols kunnen ook een erogene zone zijn. Dit kan echter verschillen van persoon tot persoon en van moment tot moment. Een aanraking die de ene dag een prettig gevoel geeft, kan op een ander moment irriteren. Ga er dus niet vanuit dat als iemand een bepaalde prettig vindt, hij of zij dat altijd zo ervaart.
Ook de manier waarop de onderlinge aanraking plaatsvindt kan seksuele opwinding vergroten. Als een partner bijvoorbeeld ruikt aan het haar van de ander, knabbelt aan een oorschelp of met een voet een been streelt, kan dit bij de ander de rillingen over de rug doen lopen. Maar ook hier: afwisseling doet wonderen; wat de ene keer misschien prettig wordt gevonden hoeft een volgende keer niet op dezelfde manier te worden gewaardeerd.
Seksuele aanraking
In het liefdesspel doorlopen de onderlinge aanrakingen verschillende stappen, van verleidingsaanraking tot seksuele aanraking. Desmond Morris beschreef in zijn boek 'intiem gedrag' verschillende stappen in het contact waar westerse stellen doorheen gaan tijdens hun weg naar seksuele intimiteit. Soms wordt er een stap overgeslagen, maar de contacten vinden bijna altijd plaats in deze volgorde:
- oog naar lichaam
- oog naar oog
- stem naar stem
- hand naar hand
- arm naar schouder
- arm naar middel
- mond naar mond
- hoofd naar hoofd
- hand naar lichaam
- mond naar borst
- hand naar genitaliën
- genitaliën naar genitaliën
Een wat romantischere beschrijving hiervan kun je vinden op onze pagina over de liefde
Onder seksuele aanraking valt niet alleen geslachtsgemeenschap, maar elke aanraking die door een of beiden als seksuele aanraking wordt ervaren. Het betasten van genitale zones, billen en borsten wordt algemeen ervaren als seksuele aanraking. Aan het aanraken van buik, knieën en voeten wordt soms ook een seksuele betekenis toegekend. De aanraking van hoofd, handen, schouders en rug van de ander wordt minder vaak als een seksueel initiatief gezien.
Prostituees worden betaald voor seksuele aanraking. Hoewel zij intiem contact aangaan, houden veel prostituees daarbij toch een zekere afstand. Zo zullen prostituees over het algemeen niet kussen en zullen zij te grote emotionele betrokkenheid met hun klanten trachten te voorkomen. Zo beschermen ze zichzelf; want ieder mens heeft behoefte aan privacy.
Agressieve aanraking
Dit is de aanraking die gepaard gaat bij een agressieve confrontatie. Hiermee wordt de ander gepijnigd of beschadigd door bijvoorbeeld slaan, stompen, schoppen, bijten en krabben. Er zijn verschillende redenen waardoor de mens gedreven wordt tot zijn agressieve daden. Dit zijn de voornaamste:
- boosheid
- angst
- psychose
- drank en drugs
- bravour
Veel mensen denken dat de boosheid de belangrijkste reden voor agressie is. Vaker zijn angst, gekte, middelengebruik of stoer gedrag de veroorzaker. Paniek, bijvoorbeeld veroorzaakt door een dreigende menigte, kan plotseling omslaan in een aanval van blinde woede. Meer hierover kun je lezen op de pagina over agressie.
Agressieve seksuele aanraking
Van agressieve seksuele aanraking is sprake wanneer een van beide personen de seksuele aanraking niet wenst. Hieronder valt ongewenste seksuele betasting, aanranding en verkrachting. Deze aanrakingen worden door het slachtoffer vaak ervaren als traumatische aantasting van de privacy en inbreuk op de intimiteit. Soms is er sprake van machtsmisbruik binnen een relatie.
Sadistische aanraking
De aanraker haalt zijn genot uit het pijnigen van de ander. Dit is overigens niet altijd ongewenst. Er zijn mensen die er binnen een seksuele relatie plezier in hebben om elkaar pijn te doen. Dit wordt sadomasochisme genoemd. De sadist is degene die het prettig vindt om de ander pijn te doen. De masochist vindt het prettig op pijn te evaren. En zo is iedereen weer gelukkig.
Meer over aanraking:
tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie
Meer over aanraking / haptonomie: haptonomie.startpagina.nl
 Lichaamstaal bij baby's
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.
Meer informatie
Hoofdstukindeling
Online bestellen
Informatie
Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of
vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.
|
Boeken op onderwerp:
aanraking
haptonomie
massage
gevoelens
emotie
geraakt
|
Bestellen via Managementboek
Bodycom Lichaamscommunicatie