Lees alles over lichaamstaal in het boek van lichaamstaalexpert Frank van Marwijk

Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl

---

De ultieme waarheid

Een van de meest verbreide symbolen voor bedrog of misleiding is dat van de drie wijze apen, die geen kwaad horen, noch zien, noch spreken. Deze gebaren vormen de basis van de door de mens gebruikte misleidingsgebaren. Met andere woorden, wanneer wij onwaarheid of bedrog zien, spreken en horen, proberen wij vaak onze mond, ogen of oren te bedekken met onze handen.

Allan Pease: "Lijfspraak"

Spreek je de waarheid?

We spreken zowel met woorden als door middel van lichaamstaal. We gebruiken woorden vooral voor het overbrengen van de inhoud van de boodschap, terwijl we met lichaamstaal vooral laten blijken hoe deze boodschap moet worden opgevat en hoe we in relatie tot de ander staan. Woorden en lichaamstaal kunnen elkaar soms tegenspreken. De lichaamstaal van de ander geeft ons dan het gevoel dat hij niet de waarheid spreekt. Waar komt dat gevoel vandaan?

Als twee boodschappen tegengesteld zijn, wordt de non-verbale boodschap bijna altijd opgevat als de meest 'ware'. Dat komt vooral omdat liegen in woorden de meeste mensen beter afgaat dan liegen in lichaamstaal. Behalve mensen die geoefend zijn in het beheersen van hun gedrag, zoals acteurs, politici en pokeraars, zijn de meeste mensen zich nagenoeg onbewust van hun lichaamstaal. Zij verraden zich door hun gedrag. Het zou kunnen zijn dat we al zo vaak hebben gemerkt dat lichaamstaal meer houvast geeft dan woorden dat we automatisch aan de woorden gaan twijfelen als deze niet kloppen met de non-verbale signalen.

F.R. Oomkes: "Communicatieleer"

Kunnen we wel zien of een ander de waarheid spreekt?

Wat zijn nu die lichaamstekens waardoor we twijfelen aan iemands oprechtheid? In verschillende literatuur over lichaamstaal komt deze vraag uitgebreid aan de orde. Ook in radio en televisieprogramma's, waar aandacht wordt besteed aan lichaamstaal, is het beoordelen of iemand de waarheid spreekt, zeker een hot item. Er wordt dan een deskundige op het gebied van lichaamstaal uitgenodigd, die gevraagd wordt voorbeelden te geven van lichaamssignalen die bijvoorbeeld een politicus gebruikt terwijl hij spreekt. Bepaalde lichaamstekens zouden er dan op kunnen duiden dat hij niet de waarheid spreekt.

Hoewel het zeker waar is dat de lichaamstaal meer waarheidsgetrouw is dan woorden, moeten we wel oppassen met het overhaast trekken van conclusies. Bij het beoordelen van dit soort signalen is het namelijk belangrijk om te kijken naar het hele gedragspatroon van de persoon in plaats van alleen op enkele tekens af te gaan. Ook moeten we kijken naar de context waarin een bepaalde beweging wordt gemaakt. Zonder dit kan het beoordelen van lichaamstaal een eigen leven gaan leiden.

Minder vertrouwen

Zo kunnen de kijkers op basis van zo'n televisieprogramma minder vertrouwen krijgen in de politicus, omdat ze soms klakkeloos aannemen dat de beoordelende lichaamstaal-kenner een deskundige is, die er dus wel verstand van zal hebben. Ook kunnen we ons hierdoor zelf lichaamstaal-deskundige gaan voelen. Als we onze nieuwe kennis dan in de praktijk brengen, kunnen afzonderlijke lichaamstekens betekenissen krijgen, die door anderen ook zonder meer als waar gezien worden. Iemand die regelmatig jeuk aan zijn neus heeft, zou bijvoorbeeld bestempeld kunnen worden als een leugenaar. Hier krijgt de lichaamstaal meer het karakter van een gezelschapsspelletje dat zeer geschikt is voor verjaardagen en partijen. Als iemand echter door verschillende lichaamstekens tegelijkertijd laat blijken dat hij niet zo eens is met wat hij zelf zegt, of dat dit hem erg zenuwachtig maakt, kun je gaan twijfelen aan de waarheid van zijn woorden. Als je dit echter zeker wilt weten, is het toch het beste om daar achter te komen door er vragen over te stellen.

Woorden tegenspreken

We kunnen iets vertellen en dat tegelijk ontkrachten door tegengestelde lichaamstaal. Iemand zegt bijvoorbeeld dat hij niet zenuwachtig is voor het tandartsbezoek Ondertussen loopt hij heen en weer door de wachtkamer, trommelt met zijn vingers op de vensterbank en zucht af en toe diep. Wat geloof je nu? Soms komt het voor dat iemand iets vertelt, en ondertussen ontkennend met zijn hoofd schudt. Hij lijkt zelf al te twijfelen aan het verhaal, dus wat moeten wij dan denken?

Aankijken

Van mensen die anderen niet recht in de ogen kijken, wordt vaak aangenomen dat ze niet de waarheid spreken. Het niet aankijken van de ander is een teken van onzekerheid. Nu kan het zijn dat je te maken hebt met een verlegen type. Het wil dan niet gelijk zeggen dat die ander ook liegt. Anders is het wanneer iemand die er normaal geen moeite mee heeft om je aan te kijken, dat bij het bespreken van dit specifieke onderwerp wel heeft. Hier kun je wel degelijk gaan twijfelen of hij de waarheid spreekt. Sommige mensen sluiten de ogen als ze zich tot een ander richten. Ook dan wordt wel genoemd dat het zou betekenen dat ze de waarheid verhullen. Voor het sluiten van de ogen geldt echter eigenlijk hetzelfde als voor het wegkijken: Als je het altijd doet, is het waarschijnlijk niet meer dan een gewoonte, die je overigens beter wel kunt afleren, alleen al vanwege de betekenis die er door anderen aan gegeven wordt.

Aanraken van het gezicht

'Je moet niet praten met je hand voor je mond'. Dit is door menig moeder gezegd tegen haar zoon of dochter. Als kinderen iets moeten vertellen wat ze moeilijk vinden, verbergen ze vaak hun mond achter hun handen. Als het kleine kind een leugen vertelt, schrijft Allan Pease in 'lijfspraak', zal het vaak zijn mond met beide handen bedekken in een poging om de leugenachtige woorden tegen te houden.

Naarmate iemand ouder wordt, worden deze gebaren van hand naar gezicht subtieler en minder opvallend. Als de tiener een leugen vertelt, brengt hij een hand naar zijn mond, maar in plaats van zijn mond geheel met zijn hand te bedekken, zoals een vijfjarige, wrijft hij er nu, aarzelend, met zijn vingers omheen. Dit mondbedekkend gebaar wordt door de volwassen mens zelfs nog verfijnder uitgevoerd: er blijft alleen een gebaar waarbij de neus wordt aangeraakt. Dit gebaar, meent Peace, is niets anders dan de volwassen, subtiele versie van het mond-bedek-gebaar dat in de kindertijd werd gebruikt. Paul Ekman Heeft in zijn onderzoek naar leugens vastgesteld dat mensen zichzelf in ondervragingen frequent aanraken. Deze zelfmanipulatie is onafhankelijk van of ze nu wel of niet de waarheid spreken.

Aarzelen, hakkelen, pauzeren

De stem is verbonden aan de ademhaling en de ademhaling is verbonden aan emotie. Aan de stem is dus vaak iemands emotionele betrokkenheid ten aanzien van een onderwerp te horen. Als iemand aarzelt in zijn spreken, veel pauzeert om na te denken, of wanneer de boodschap er hakkelig uitkomt, zijn we geneigd hem minder te geloven dan wanneer hij zich vloeiend, en zonder onderbrekingen verwoordt. Veel politici trainen zich daarom ook in technieken om hun uitspraak te verbeteren.

Schrikachtig reageren

Als iemand schrikachtig reageert op iets dat hij hoort, kan dit ons wel eens doen twijfelen aan zijn eerlijkheid. Het kan ons ook enorm op het verkeerde been zetten. Als er bijvoorbeeld melding wordt gedaan dat er iets gestolen is, kan het zijn dat iemand in het gezelschap zichtbaar schrikt of rood aanloopt. De aandacht is dan op hem gericht en gelijk begint hij zich te verdedigen. Sommigen zien dit als het bewijs dat hij er toch wel meer mee te maken moet hebben. Toch kunnen we daardoor enorm misleid worden. Het kan namelijk zijn dat de ander alleen al schrikt van het bericht, ziet dat de anderen naar hem kijken en zenuwachtig wordt van het idee dat anderen zouden kunnen denken dat hij de dader is.

Een goede leugendetector?

De meeste gebaren die hier zijn genoemd als indicatie van het speken van onwaarheid, geven vooral iemands gespannenheid weer. Als we gespannen zijn zoeken we blijkbaar zekerheid, door ons gezicht te bedekken en door onze ogen te sluiten of af te keren. Of dat betekent dat we ze hier ook sluiten voor de waarheid is maar de vraag. Er zijn veel onderzoekingen gedaan naar de mogelijkheid om vast te stellen of iemand onwaarheid spreekt. Meten van spanning geeft hierbij nog het beste resultaat. Spanning gaat gepaard met fysieke veranderingen: onze bloeddruk wordt hoger, ons hart klopt sneller, we gaan trillen en transpireren. Deze fysieke veranderingen kunnen worden gemeten.

Van deze techniek wordt gebruik gemaakt bij de polygraaf of leugendetector. De leugendetector meet dus alleen iemands fysieke spanning. Om te weten of liegen de oorzaak is van deze spanning, wordt de spanningswaarde die gemeten wordt tijdens het geven van antwoord op een bepaalde vraag, vergeleken met de hoeveelheid spanning die hij tijdens het beantwoorden van neutrale vragen heeft. Er worden hiervoor verschillende vragen aan de verdachte gesteld en er wordt gekeken of de spanning tijdens het beantwoorden van die vragen oploopt. Er worden zowel neutrale als emotionele vragen gesteld, zowel vragen die wel, als die niet met het misdrijf te maken hebben. Zo wordt er ook rekening gehouden met de spanning die iemand heeft vanwege de gestelde vragen en het onderzoek zelf.

Lichaamstaal mag ons dan wel het gevoel geven dat iemand onwaarheid spreekt, een secuur meetinstrument is het niet. Je kunt er wel mee bepalen dat iemand gespannen is, maar zonder daar vragen over te stellen, weet je nog niet zeker waarom dit is. Je kunt je afvragen of het wel zo verstandig is om lichaamstaal te gebruiken als een soort leugendetector.

Lees meer over leugen en waarheid:

• Eerlijkheid boven alles...
• Zo ontmaskert u een liegende gesprekspartner
• Cursus liegen - zo wordt u een goede leugenaar
• Twaalf goede redenen om te liegen
• NLP en blikrichtingen
  
• Boek: Manipuleren op je werk

---

De leugen ontmaskerd Paul Ekman, proffessor psychologie aan de universiteit van Californië heeft zich gespecialiseerd in lichaamstaal. Hij deed onder andere onderzoek naar de herkenbaarheid van emoties aan de hand van gezichtsuitdrukkingen. In zijn boek De leugen ontmaskerd beschrijft hij uitgebreid zijn bevindingen over lichaamstaal in relatie tot het spreken van de waarheid. Na uitleg over wat leugens zijn en waarom ze mislukken, wordt aandacht besteed aan de rol van woorden, stem, lichaam, autonoom zenuwstelsel en natuurlijk het gezicht als spiegel van bedrog. Uitgebreid komt ook de werking van de polygraaf (=leugendetector) aan de orde. Als je een goede leugenontmaskeraar wilt worden of juist goed wilt leren liegen, is dit boek zeker een aanrader!

De leugen ontmaskerd   Paul Ekman   Uitgeverij Nieuwezijds   Amsterdam 2000   ISBN 90-5712-074-7

---

Meer over dit onderwerp:

Hoe kun je aan iemand merken of hij eerlijk is?
Doe de test

tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie

  Lichaamstaal bij baby's  
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.

 Meer informatie
 Hoofdstukindeling
 Online bestellen

Manipuleren kun je leren geschreven door lichaamstaalexpert Frank van Marwijk Meer dan 30.000 exemplaren! Bestellen via Managementboek Bestellen via Bol.com

Informatie

Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.

Bodycom Lichaamscommunicatie Voorschoten K.v.K. Haaglanden 28088572

https://www.lichaamstaal.nl e-mail: telefoon: 06 16024219

 Volg @lichaamstaal op Twitter

---