Lees alles over lichaamstaal in het boek van lichaamstaalexpert Frank van Marwijk

Bestel het boek LICHAAMSTAAL bij
bol.com of Managementboek.nl

---

De lichaamstaal van het roken

Roken in sociale context

Het einde van het jaar nadert weer en dat is een tijd waarin veel mensen voornemen te stoppen met roken. Het is geen geheim meer dat roken slecht is voor de gezondheid. Zelfs meeroken - het inademen van de uitgeblazen rook van iemand anders - is erg ongezond. Om deze reden mag op steeds minder plaatsen worden gerookt in het openbaar. Dertig jaar geleden was dat wel anders. Er waren weinig volwassenen die niet rookten. Overal werd gerookt: in de huiskamer, in de auto, in restaurants en op het werk.

Men zag er in die tijd de gevaren niet van in. Sterker nog: het was een sociaal wenselijke bezigheid. Als je rookte - en zeker samen met iemand anders - werd dat gezien als gezellig en bevordelijk voor het onderlinge contact. Als je rookte 'hoorde je erbij'. Het was een volledig geaccepteerde vorm van genot en het getuigde van beleefdheid om een ander ook een sigaret aan te bieden als je wilde roken.

Ik kan mij nog herinneren dat mijn ouders tijdens elke verjaardag glazen met sigaretten en sigaren op tafel plaatsten voor het gerief van de gasten. Over de schadelijkheid van meeroken werd al helemaal niet nagedacht. Mijn ouders rookten ook gewoon in de auto met de kinderen achterin. Ik weet ook nog dat mijn vader zijn lege sigarettenpakjes uit het raam van de auto gooide en daarmee regelmatig een telefoonnummer dat hij daarop had geschreven kwijt was. Over zwerfafval werd in die tijd blijkbaar ook niet zo bewust nagedacht.

Een sociale bezigheid

Roken werd dertig jaar geleden niet alleen gedaan vanwege de behoefte aan nicotine. Het werd vooral ook gezien als een ontspannende sociale bezigheid die positief bijdroeg aan de contactopbouw en de sfeer. Roken was iets dat je het liefst samen deed en was gekoppeld aan andere aangename momenten en bezigheden. Zo werd er veel gerookt na het eten en bij de borrel. Ook was het een handig hulpmiddel om contacten aan te gaan en te onderhouden. Als je contact wilde maken, kon je gemakkelijk naar een ander toestappen om een vuurtje te vragen. Iedereen had immers wel een aansteker of lucifers bij zich. Als je rookte en je gesprekspartner ook, dan deelde je al wat samen en dat was prettig. Iemand die rookte kon je gemakkelijk spiegelen door ook te roken. Veel mensen vonden het bovendien aangenaam om wat in hun handen te hebben als ze iemand aanspraken. Zonder een sigaret tussen hun vingers wisten mensen vaak niet waar ze hun handen moesten laten als ze met een ander in gesprek waren.

Roken in deze tijd

Nu zou ik dit hele artikel in de verleden tijd kunnen schrijven, maar dan zou het erop lijken dat er nu helemaal niet meer wordt gerookt. De praktijk is echter anders. Roken is zijn positieve label kwijtgeraakt, maar toch vinden veel mensen het moeilijk om ermee te stoppen. De sociale component speelt daar zeker ook een belangrijke rol bij. Mensen die jarenlang hebben gerookt, ervaren het roken soms als iets dat bij hun persoonlijkheid hoort - alsof zoiets echt mogelijk is. Rokers die willen stoppen, vinden het het moeilijkst hun sigaret te laten staan op de momenten die voor hen onlosmakelijk met het roken zijn verbonden: na het eten, bij de koffie, bij de borrel en voor sommigen zelfs na de seks. Veel rokers vinden het lastig om sociale contacten aan te gaan zonder daarbij wat in hun handen te hebben. Het is niet alleen de behoefte aan nicotine, maar het zijn vooral de gewoontehandelingen en de associatie met gezelligheid en gerieflijkheid die het lastig maken om met roken te stoppen.

Sociale aspecten zorgen er zelfs voor dat jaarlijks helaas nog steeds vele jongeren beginnen met roken. Misschien wordt roken door hen ook wel gezien als manier om uitdrukking te geven aan hun persoonlijkheid. Roken wordt soms in verband gebracht met sportiviteit en verleidelijkheid. Bij dat laatste kun je het beeld voor ogen hebben van een scene uit een oude speelfilm. Daarin weten de acteur en actrice elkaars aandacht te trekken door de rook van hun sigaret op een zwoele manier omhoog te blazen. Hun meest intieme moment beleven ze in een wolk van rook, terwijl ze diep in elkaars ogen staren. Deze intieme sfeer kan blijkbaar ook zonder sigaret worden opgeroepen, want in moderne films wordt steeds minder gerookt. Wellicht is beginnen met roken ook de ideale manier voor pubers om zich te verzetten tegen hun ouders. Tenslotte lijkt er geen gemakkelijkere manier om hen op de kast te jagen. Ouders die zich bekommeren om de gezondheid van hun kinderen kunnen bezorgd en soms zelf geshockt reageren als één van hun telgen begint met roken. Ouders die zelf hebben gerookt en daar moeizaam van af zijn gekomen, zijn vaak geworden tot de meest fanatieke anti-rokers. In de volgende alinea's zal ik verder uitwijden over de sociale aspecten van het roken en de lichaamstaal die daarbij gepaard gaat.

Vervangende handelingen

Mensen die zich onzeker voelen in contact met anderen houden vaak iets vast. Als ze niets kunnen vasthouden voelen ze zich kaal en onbeschermd. Het vasthouden van de tafel, de stoelleuning, een pen of desnoods de eigen handen, kan enige veiligheid bieden. Voor een roker kan het vasthouden van een sigaret een gevoel van bescherming geven. Als onze handen iets te doen hebben, hoeven we niet bang te zijn dat we er verkeerde gebaren mee maken. Ook hoeven we niet bezorgd te zijn dat zij gaan trillen of andere oncontroleerbare beweginen maken als we zenuwachtig zijn. Een sigaret of iets anders in je handen houden geeft letterlijk houvast. Voor veel mensen is roken bijzonder genoeg een voorwaarde om zich zeker te voelen. Het vasthouden van een voorwerp, er mee spelen of er iets mee doen met het doel lichaamsbewegingen onder controle te houden, noemen we vervangende handelingen. Hieronder vallen bijvoorbeeld ook: spelen met een pen, aan je kleding plukken, je sieraden of stropdas schikken en nagels bijten. Vaak zijn het nutteloze handelingen die, zeker als ze frequent worden toegepast, de toeschouwer juist het idee geven dat je erg nerveus bent.

De lichaamstaal van het roken

De roker voelt zich wellicht zelfverzekerder doordat hij het gevoel heeft dat anderen zijn lichaamstaal minder gemakkelijk kunnen lezen als hij rookt. De sigaret helpt hem zijn handen in bedwang te houden en hij kan zich verhullen achter een rookgordijn. Het tegenovergestelde is echter waar. Alles wat een roker doet met zijn sigaret: hoe hij hem aansteekt, hoe hij hem vasthoudt, waarheen hij de rook blaast en hoever hij hem oprookt, kan ons veel vertellen over hoe hij zich voelt en wat hij denkt. Al voor 1970 schreven onderzoekers op het gebied van lichaamstaal passages over de specifieke lichaamstaal van rokers. De vervangende handelingen verbergen de bewegingen van de handen niet, ze maken zelfs nog veel meer duidelijk. Volgens de schrijver Allan Pease is roken vooral een uiterlijke manifestatie van innerlijke verwarring of conflict. Naar zijn idee is het vooral een uitlaat voor de spanningen die zich in sociale en zakelijke confrontaties opbouwen en heeft het veel minder te maken met verslaving aan nicotine dan je zou verwachten. De manier waarop iemand rookt geeft een afspiegeling van de mate van zelfverzekerdheid van de roker.

Het uitblazen van de rook

De richting waarin de rook wordt uitgeblazen, zegt veel over de stemming die de roker op dat moment heeft. Een roker die de rook van zijn sigaret omhoog blaast, voelt zich gewoonlijk goed. Als hij zijn hoofd wat naar achteren kantelt en de zijn rook langzaam en recht omhoog uitblaast, laat hij hiermee weten dat hij zich positief, zelfverzekerd en superieur voelt. De persoon die kringetjes rook omhoog uitblaast voelt zich erg op zijn gemak. Het maken van kringetjes zien we het meest bij sigarenrokers. Het roken van een sigaar doe je in principe niet haastig en geeft het meest de associatie van huiselijke gezelligheid. Sigaren roken wordt ook gezien als uiting van superioriteit. Niet alleen vanwege de prijs en de afmeting van het rookwaar, maar ook omdat ze vooral in bepaalde kringen worden gerookt. De directeur met zijn dikke sigaar is bijna een stereotyp. Sigarenrook wordt meestal omhoog geblazen. Een roker die zijn rook omlaag blaast heeft een negatievere stemming. Als deze roker de rook vanuit zijn mondhoek naar beneden blaast duidt dit op nog meer negativiteit en een gereserveerde, wantrouwende houding. Uit het krachtig omlaag blazen van rook kun je irritatie afleiden.

Vasthouden, as kloppen en doven

Ook de manier waarop de roker zijn sigaret vasthoudt is veelzegggend. Ook hierbij geldt dat hoe hoger de hand met de sigaret gehouden wordt, des te positiever de signalen zijn die ermee worden afgegeven. Vrouwen hebben hun sigaret vaak anders vast dan mannen. De vrouw die haar wijs- en middelvinger met de sigaret omhoog houdt en haar hand wat achterwaarts geklapt, toont daarmee haar pols en dat wordt beschreven als een klassiek verleidingssignaal. Als de sigaret laag of tussen duim en wijsvinger wordt gehouden, duidt dat op negativiteit. Wanneer de roker voortdurend de as van zijn sigaret tikt, geeft dat aan dat hij worstelt met een innerlijk conflict. Als een roker een sigaret opsteekt en deze plotseling uitdrukt zonder dat hij hem heeft opgerookt, maakt hij duidelijk dat hij het contact wil verbreken en vertrekken. Als je dit herkent bij een ander, biedt het je de mogelijkheid om zelf het initiatief te nemen om het gesprek te te beëindigen.

Gerelateerde onderwerpen:

gebaren I  wijzen I  contact maken I  pengebruik I  op kantoor I  management I  verkopen I  stress

tekst: Frank van Marwijk.
© Bodycom Lichaamscommunicatie

  Lichaamstaal bij baby's  
Kan een baby praten? Ontdek dit en nog veel meer in het succesvolle boek Lichaamstaal bij baby's van Frank van Marwijk. In dit boek staat de communicatie tussen ouder en baby centraal. Het boek biedt boeiende informatie aan ouders met baby's en aan iedereen die beroepsmatig met baby's te maken heeft. Ook leuk als kraamcadeautje.

 Meer informatie
 Hoofdstukindeling
 Online bestellen

Manipuleren kun je leren geschreven door lichaamstaalexpert Frank van Marwijk Meer dan 30.000 exemplaren! Bestellen via Managementboek Bestellen via Bol.com

Informatie

Indien u belangstelling heeft voor een presentatie over lichaamstaal binnen uw bedrijf of vereniging dan geven wij hierover graag meer informatie.

Bodycom Lichaamscommunicatie Voorschoten K.v.K. Haaglanden 28088572

https://www.lichaamstaal.nl e-mail: telefoon: 06 16024219

 Volg @lichaamstaal op Twitter

---